Rıza Türmen
Cumhuriyeti seviyorum


Cumhuriyeti seviyorum. Hangi koşullarda kurulduğunu, ne denli büyük bir iş başarıldığını düşününce bir vatandaş olarak cumhuriyetle kıvanç duyuyorum. Yapılan işin büyüklüğünü ve güçlüğünü Can Dündar'ın olağanüstü başarılı Mustafa filmini görünce daha iyi anlıyorsunuz. Bütün bunları gerçekleştiren Atatürk'e karşı hayranlık ve minnet duyguları besliyorum.
Cumhuriyet her şeyden önce ileriye ve dış dünyaya dönük büyük bir proje. Amacı, çağdaş uygarlığa erişmek. Türkiye'yi modern bir toplum yapmak. Bu amaç, cumhuriyete dinamik bir nitelik kazandırıyor. Sürekli bir değişim istiyor.
Cumhuriyet projesini canlı tutabilmek için Türk toplumundaki ve dünyadaki değişiklikleri yakalamak, bunlara uyum sağlayabilecek reformları yapabilmek gerekiyor. Yoksa, cumhuriyet yaşayan bir proje olmaktan çıkar, romantik bir nostalji olarak kalır.
Cumhuriyet kurulalı 85 yıl oldu. Bu süre içinde Türk toplumunda ve dünyada büyük değişiklikler meydana geldi. Türkiye üzerine araştırmalar yapan Hollandalı akademisyen Erik Zurcher, Türkiye Cumhuriyeti'ni “dünyanın en başarılı ülke kurma projesi” olarak niteliyor. Başarısızlık olarak ise, “Türkler dışındaki alt kimlikleri tam olarak adapte edememesi"ni gösteriyor.

dönem açmak gerek
Bugün Türk toplumu sert bir kutuplaşma içinde. Herkes seküler ya da dinsel bir cemaat üyesi. Cemaatler içlerine kapanık. Ortak referans noktaları yok. Dinlemeden, klişelerle konuşuluyor. Bunun böyle gitmesi olanaksız. O nedenle, bu tıkanık dönemi kapayıp bir dönemi açabilmek gerek.
Öncelikle iki unsuru veri olarak alıp bunların değiştirilmeyeceğini kabul etmek gerekir. Birincisi, cumhuriyetin temel ilkeleri. Bir devlet ve bu devletin dayandığı temel ilkeler var. O devlete vatandaşlık bağıyla bağlı her bireyin bu ilkelerle, yani cumhuriyet le barışık olması, onları benimsemesi gerekiyor. Laiklik ilkesi, Türkiye Cumhuriyeti açısından özel bir önem taşıyor. Laiklik bir ideoloji değil, bir çerçeve. Demokrasi, çoğulculuk, insan hakları gibi diğer temel ilkelerin yaşama geçirilmesine bu çerçeve olanak sağlamakta.
İkincisi, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının değişik kimlikleri var. Bu kimlikler, dinsel, etnik ya da başka özelliklerden kaynaklanabilir. Türkiye Cumhuriyeti bu kimlikleri ayrım yapmadan kabul eden, onlara yer açan bir vatandaşlık anlayışı geliştirebilmeli.
Bu sadece devletin değil, bütün bireylerin sorumluluğu. Benimle aynı düşüncede olmayan benim düşmanım değil, sadece benden farklı düşünen farklı bir birey. Bu bireyi tanımak, anlamak, ona ulaşmak gibi bir bireysel sorumluluğum var.

Toplumda uzlaşı ve refah
Kültürel çoğulculuk günümüzde demokrasinin vazgeçilmez bir koşulu. Farklı yaşam biçimlerinin kabulü bir toplumun uygarlık ve demokrasi bakımından eriştiği noktayı belirliyor. Modern ulus devlette önemli olan, bireylerin nereden geldikleri, etnik kökenleri ya da dinsel tercihleri değil, hep birlikte nereye gidildiği.
Nihayet, yoksulluğun kabul edilmez boyutlar taşıdığı Türkiye'de, yoksulluk ortadan kaldırılmadıkça cumhuriyetin temel ilkeleri laiklik, demokrasi, insan hakları anlamını yitirmekte. Cumhuriyetin ve Anayasa'nın sosyal devlet ilkesinin hedefi yoksullukla mücadele olmalı.
Ancak bu mücadelenin dinsel hayırseverlik yoluyla değil, bireysel hak ekseninde, devletin sosyal güvenlik siyaseti çerçevesinde yürütülmesi önemli.
Kuruluşunun 85. yılında cumhuriyeti leyecek, toplumda uzlaşı ve refah sağlayacak anlayışlara, demokrasi boyutunu güçlendirecek reformlara ihtiyaç var. Türkiye'nin ve çağdaş dünyanın koşulları bizi buna zorluyor.
Bu amaçla, cumhuriyetin temel ilkelerini özenle koruyarak cumhuriyeti bir okumaya tabi tutacak bir siyasal anlayışın ortaya çıkması gerekiyor.